Đảm bảo an toàn trong chụp ảnh phóng xạ công nghiệp

Cùng với sự phát triển kinh tế của đất nước, việc sử dụng các thiết bị bức xạ, đặc biệt là các thiết bị chụp ảnh công nghiệp bức xạ để kiểm tra chất lượng công trình ngày càng trở nên phở biến. Chụp ảnh phóng xạ công nghiệp là một trong những phương pháp quan trọng để đảm bảo kiểm soát chất lượng trong quá trình chế tạo nhiều loại thiết bị và xây dựng các công trình quan trọng, là phương pháp được thế giới công nhận để đánh giá chất lượng sản phẩm và là các bằng chứng pháp lý để nghiệm thu công trình.

Bên cạnh những đóng góp cụ thể cho phát triển kinh tế, hoạt động chụp ảnh phóng xạ công nghiệp cũng tiềm ẩn nhiều nguy hiềm gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người và môi trường khi các quy định về an toàn bị vi phạm. Tại Hội thảo “Tăng cường công tác quản lý đảm bảo an toàn bức xạ tại các đơn vị chụp ảnh phóng xạ công nghiệp và xuất nhập khẩu nguồn phóng xạ, thiết bị bức xạ” được tổ chức vào tháng 11/2009, các đại biểu tham gia đã đánh giá lại tình trạng an toàn bức xạ trọng hoạt động của các đơn vị chụp ảnh phóng xạ công nghiệp và xuất nhập khẩu nguồn phóng xạ.

Theo số liệu của Cục An toàn bức xạ và hạt nhân, hiện nay, toàn quốc có khoảng 48 đơn vị chụp ảnh bức xạ công nghiệp đã xin cấp phép sử dụng nguồn bức xạ nguồn, trong đó có 26 cơ sở sử dụng nguồn phóng xạ và 22 cơ sở chỉ sử dựng máy phát tia X. Hiện có khoảng 230 nguồn bức xạ đã được cấp phép sử dụng (trong đó có khoảng 100 nguồn đang sử dụng và khoảng 130 nguồn đang lưu kho). Các đơn vị chụp ảnh phóng xạ công nghiệp đều đã có nhiều cố gắng trong việc tuân thủ các quy định của Pháp luật về khai báo và xin cấp phép sử dụng nguồn phóng xạ, thiết bị bức xạ. Về cơ bản, các đơn vị đã có đầy đủ giấy phép tiến hành công việc bức xạ cho phép sử dụng nguồn phóng xạ và thiết bị bức xạ.

Thiết bị dùng trong chụp ảnh phóng xạ công nghiệp có rất nhiều loại và thường có khả năng vận hành trong các điều kiện làm việc khác nhau. Thiết bị chụp ảnh phóng xạ công nghiệp có tính linh động cao. Kỹ thuật sử dụng trong chụp ảnh phóng xạ công nghiệp thường sử dụng nguồn phóng xạ mạnh kết hợp với một quy trình thao tác bằng tay. Chính điểm này đã làm tăng khả năng xảy ra các sự cố phóng xạ trong các hoạt động chụp ảnh phóng xạ công nghiệp. Theo cơ quan Năng lượng nguyên tử thế giới (IAEA) số các sự cố trong chụp ảnh phóng xạ công nghiệp chiếm 40% số các sự cố phóng xạ đã xảy ra.

Sự cố rơi nguồn phóng xạ của Công ty Anpha tại Hyundai Vinashin ở Khánh Hòa tháng 10/2002; tại cảng Hạ lưu PTSC Bà Rịa - Vũng Tàu tháng 12/2007; việc không kiểm soát đầy đủ khi lập rào chắn khu vực chụp ảnh phóng xạ của Công ty Lilama - Thí nghiệm Cơ điện tại khu công nghiệp Nhà máy Lọc dầu Dưng Quất tháng 4/2008; việc không kiểm tra và bàn giao hiện trường đầy đủ tại Công ty TNHH Nhà nước một thành viên đóng tàu Dung Quất đã để sót công nhân của nhà máy ngay tại hiện trường tháng 4/2009 khi nhóm chụp ảnh bức xạ của công ty APAVE tiến hành chụp tại hiện trường. Tất cả những sự cố này tuy chưa gây tổn thương về người và môi trường những đã để lại hậu quả lớn về mặt tâm lý trong xã hội. Hàng trăm người yêu cầu được kiểm tra sức khỏe và đền bù thiệt hại mặc dù rất nhiều người trong số họ không tiếp xúc với nguồn phóng xạ. Điều này đã gây nhiều thiệt hại không đáng có về kinh tế.

Nhằm bảo đảm an toàn và ngăn ngừa các sự cố bức xạ xảy ra, Lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ tăng cường công tác quản lý an toàn bức xạ và an ninh các nguồn phóng xạ; đẩy mạnh các hoạt động thanh tra, kiểm tra chuyên ngành về an toàn và kiểm soát bức xạ, xử lý kịp thời, kiên quyết các hành vi vi phạm trong lĩnh vực an toàn và kiếm soát bức xạ; đặc biệt chú trọng kiểm tra các biện pháp đảm bảo an ninh các nguồn phóng xạ của các cơ sở bức xạ .

Tại hội thảo các đại biểu đã cùng trao đổi về những kinh nghiệm trong việc xuất nhập khẩu, bảo quản nguồn phóng xạ, khai thác, sử dụng nguồn phóng xạ và tác nghiệp chụp ảnh phóng xạ công nghiệp bảo đảm an toàn, cũng như kinh nghiệp bài học trong việc ứng phó, xử lý các sự cố phóng xạ.

Qua các tham luận, trao đổi kinh nghiệm của các đại biểu đến từ các đơn vị chụp ảnh phóng xạ công nghiệp, các đơn vị xuất nhập khẩu nguồn phóng xạ, các đơn vị quản lý công trường lớn có sử dụng dịch vụ chụp ảnh phóng xạ, các cơ quan quản lý bài học được rút ra để tăng cường công tác an toàn bức xạ trong chụp ảnh phóng xạ công nghiệp là: tăng cường công tác giám sát, kiểm tra, tuân thủ theo đúng quy trình kỹ thuật chụp ảnh phóng xạ, đặc biệt chú ý kiểm tra tình trạng nguồn phóng xạ trước và sau khi chụp ảnh bức xạ; tăng cường công tác phổ biến kiến thức, nâng cao hiểu biết của người dân về ảnh hưởng của bức xạ tới sức khoẻ và môi trường; xây dựng kế hoạch, tổ chức diễn tập phói hợp giữa các bên tham gia và sẵn sàng ứng phó với các sự cố bức xạ nhằm giảm thiểu các nguy cơ có thể xảy ra.

Tại hội thảo các đại biểu cũng đã thảo luận kịch bản tình huống ứng phó sự cố trong chụp ảnh bức xạ công nghiệp. Kịch bản này nhằm giúp các đại biểu tìm hiểu thêm về vai trò, trách nhiệm và khả năng tác nghiệp ứng phó sự cố của các tổ chức, cũng như các lĩnh vực cần được tăng cường hợp tác, phối hợp trong ứng phó sự cố bức xạ hạt nhân.

Đỗ Minh